Ιωσήφ μην κοκκινίζεις, πάρε μια βαθιά ανάσα και βάλε τις σκέψεις και τις ερωτήσεις σου σου σε σειρά.
1) Γιατί θέλεις να χρησιμοποιήσεις πλάνες χειρός;
Για ένα ασφαλέστερο και υγιεινότερο περιβάλλον εργασίας (χωρίς σκόνη, θόρυβο, με πολύ μειωμένο κίνδυνο τραυματισμού από εργαλείο) και επειδή δε γουστάρεις τις μάσκες τα γυαλιά και τις ωτοασπίδες;
Γιατί μπορείς να τη χρησιμοποιείς οποιαδήποτε ώρα και δεν θα παραπονεθεί σχεδόν ποτέ κανένας για φασαρία;
Γιατί θέλεις να έχεις πιο άμεση σχέση με το ξύλο που δουλεύεις;
Γιατί θες ένα τελικό αποτέλεσμα που δύσκολα θα πετύχεις με ηλεκτρικά εργαλεία;
Για να μειώσεις στο ελάχιστο το απαιτούμενο τρίψιμο με γυαλόχαρτο;
Γιατί σου αρέσουν οι παραδοσιακές μέθοδοι;
Γιατί (για μεμονωμένα κομμάτια, όχι για γραμμή παραγωγής) ο χρόνος που χρειάζεσαι για την ίδια δουλειά, όταν είσαι εξοικειωμένος με το εργαλείο, είναι πιθανόν λιγότερος απ’ ότι αν χρησιμοποιείς ηλεκτρικά εργαλεία;
Γιατί τυχόν λάθη μπορούν να εντοπιστούν έγκαιρα και να διορθωθούν εύκολα;
Για να μπορείς να δουλεύεις ξύλα με διαστάσεις που δεν χωράνε σε κανένα μηχάνημα;
Γιατί θέλεις να εμπλουτίσεις τις τεχνικές σου δεξιότητες;
Για να μη σε νοιάζει που σου έκοψε το ρεύμα η ΔΕΗ, γιατί δεν πλήρωσες το λογαριασμό, εσύ τη δουλειά σου θα την κάνεις;
Γιατί θες τα εγγόνια σου να χρησιμοποιούν τα εργαλεία του παππού και να σε θυμούνται;
Γιατί έτσι γουστάρεις, σιγά μη μου δώσεις κι αναφορά;
Αν η απάντηση είναι ναι σε τουλάχιστον μία ερώτηση να είσαι σίγουρος ότι ποτέ δεν είναι αργά για να μάθεις. Αν έχεις απαντήσει θετικά σε περισσότερες από μία ερωτήσεις την πάτησες, μία πλάνη συνήθως δεν είναι αρκετή.
Πάμε λοιπόν στο δεύτερο μέρος...
2) Τι; Που; Ποιος; Πότε; Γιατί; Πως; κλπ κλπ
Αφού αποφάσισες ότι θέλεις να χρησιμοποιείς πλάνη χειρός τα επόμενα βήματα (πολύ συνοπτικά) είναι τα εξής:
Αγοράζεις μια πλάνη (καινούρια ή μεταχειρισμένη).
Διαβάζεις τις οδηγίες χρήσης (αν έχει) ή βρίσκεις στο διαδίκτυο πληροφορίες (bench plane parts, bench plane anatomy κλπ) για τα διάφορα μέρη και εξαρτήματα της (υπάρχουν δύο ειδών πλάνες οι Bailey και οι Bedrock, αφήνω απ' έξω τις Bevel Up ή Low Angle και όλες τις άλλες που είναι για συγκεκριμένες εφαρμογές) και τι ρόλο παίζει το καθένα έτσι ώστε να προχωρήσεις στο επόμενο στάδιο.
Αποσυναρμολογείς την πλάνη και την καθαρίζεις από τα πολλά γράσα (καινούρια) ή από τη σκουριά και την μπίχλα (μεταχειρισμένη).
Ξανασυναρμολογείς τα βασικά μέρη αφού τα περάσεις με ψιλό λάδι μηχανής (σε μεταχειρισμένη πλάνη για να φτάσεις σε αυτό το στάδιο μπορεί να χρειαστείς ώρες δουλειάς).
Ακονίζεις τη λάμα (ξυράφι ε! να την κοιτάς και να κόβεσαι).
Κάνεις μια μικρή παύση και αναρωτιέσαι αν είναι όντως ακονισμένη σωστά η λάμα. Αν δεν είσαι σίγουρος ξαναπροσπάθησε.
Τοποθετείς τη λάμα στην πλάνη έτσι ώστε να μην προεξέχει από το πέλμα (με τη βοήθεια της βίδας ρύθμισης του βάθους κοπής).
Γυρνάς την πλάνη ανάποδα (κοιτάς από μπροστά προς τα πίσω) και γυρίζεις τη βίδα ρύθμισης του βάθους κοπής μέχρι να δεις ότι η λάμα ίσα που αρχίζει να φαίνεται. Αν βγαίνει πρώτα η μία γωνία (η κόψη δεν είναι παράλληλη με το πέλμα) χρησιμοποιείς το μοχλό που αλλάζει την κλίση της λάμας δεξιά – αριστερά για να έρθει η κόψη παράλληλα με το πέλμα.
Τραβάς τη λάμα πίσω έτσι ώστε να μην προεξέχει καθόλου από το πέλμα (ιδανικά να είναι στο ίδιο επίπεδο)
Παίρνεις ένα κομμάτι ξύλο (χωρίς ρόζους κατά προτίμηση) και κάνεις ένα πέρασμα με την πλάνη.
Όπως είναι αναμενόμενο δεν έκοψε τίποτα (η λάμα είναι μέσα στο πέλμα). Συνεχίζεις να κάνεις μερικά περάσματα με την πλάνη πάνω στο ξύλο γυρίζοντας τη βίδα ρύθμισης μισή στροφή (ή και λιγότερο) κάθε φορά μέχρι να αρχίσει να κόβει (οριακά).
Βεβαιώνεσαι εξετάζοντας το ροκανίδι ότι έχει το ίδιο πάχος κατά πλάτος, άρα η κόψη είναι όντως παράλληλη με το πέλμα. Επίσης ότι τα ροκανίδια βγαίνουν από την πάνω μεριά και δεν σφηνώνουν στο άνοιγμα.
Συγχαρητήρια! Η πλάνη είναι έτοιμη για χρήση.
Πάμε λοιπόν στο τρίτο μέρος...
3) Σύντομες οδηγίες χρήσης:
Μη βιάζεσαι.
Το σιδερένιο εξάρτημα που πατάει η λάμα (frog) καλό είναι να σχηματίζει ένα επίπεδο (να είναι στην ίδια ευθεία) με το πίσω μέρος του ανοίγματος (mouth), να μην είναι ούτε πιο μπροστά ούτε πιο πίσω.
Όταν τοποθετείς τον εκτροπέα για τα ροκανίδια, το σιδερένιο εξάρτημα που βιδώνει πάνω στη λάμα (cap iron ή chip deflector ή chip breaker εις την βαρβαρικήν), μια καλή απόσταση από την ακμή της λάμας είναι 1,5 με δύο χιλιοστά. Για ξύλα με στριφνά νερά τον τοποθετείς όσο πιο κοντά στην ακμή είναι δυνατόν.
Μην ρυθμίζεις τη λάμα για μεγάλο βάθος κοπής.
Όταν πλανίζεις ένα ξύλο στην αρχή της κίνησης πιέζεις το εμπρός μέρος της πλάνης, όταν η πλάνη είναι ολόκληρη πάνω στο ξύλο πιέζεις ομοιόμορφα εμπρός και πίσω και στο τέλος της κίνησης μόνο πίσω.
Μην βιάζεσαι (ξανά), κάθε μερικά περάσματα βεβαιώσου ότι ισιώνεις το ξύλο ομοιόμορφα και δεν μειώνεις το πάχος μόνο σε μια μεριά.
Εύκολο ε;
Αναζήτηση στο διαδίκτυο (άρθρα και βίντεο): bench plane, bench plane tuning, setting a bench plane, bench plane restoring, Paul Sellers, Richard Maguire (The English Woodworker), The Renaissance Woodworker και πολλοί άλλοι που μπορείς να βρεις στην πορεία.
