Το Μπουζούκι του κιθαρίστα νούμερο 6

[Μάνος Τουρπάλης]

Με πλήρη εξάρτηση (αλλά χωρίς τα βερνίκια).
Δεν κλέβω στο ζύγι, άφησα την πένα απ’ έξω!

τι λες τώρα? με πλήρη εξάρτυση και βένγκε στο μανίκι ? σούπερ! εγώ περηφανευόμουνα (στο πρώτο) για 1020, αλλά ήταν πιο μικρό το σκάφος... και τα κλειδιά μόνο ζυγίζουν ~ 120 - 150 γρ, μπράβο Στέργιο!

[Stergios_lutherie]

- Γιάννη ευχαριστώ! Και στα δικά σου... που τα περιμένουμε υπομονετικά. Μας γλύκανες με το σκαφάκι σου http://www.luthier.gr/index.php?topic=3895.msg71420#msg71420 και μας έχεις στο περίμενε! 😊

- Σάββα, ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια! Αυτά είναι πράγματι τα ξύλα. Μόνο που το κεντρικό σφεντάμι είναι ένα απλό συμπλήρωμα που από πίσω του κρύβεται η βέργα από ανθρακονήματα http://www.luthier.gr/index.php?topic=3866.msg69819#msg69819

- Ευχαριστώ Μάνο! Το όριο του κιλού για μπουζούκι μού μοιάζει κάπως σαν τα 10 δευτερόλεπτα για τους δρομείς των 100 μέτρων. Δεν το καταρρίπτεις έτσι εύκολα... 
Για το συγκεκριμένο βένγκε θα πω ότι με έχει εντυπωσιάσει. Η πυκνότητα του μαδεριού που χρησιμοποίησα βρήκα ότι είναι 0,68 gr/cm3 (πολύ ελαφρύ για βένγκε) ενώ ένα άλλο κομμάτι που ήρθε -για βόλτα μόνο- στο εργαστήριο έχει πυκνότητα 1,02 gr/cm3. Εν τω μεταξύ η Wood Database αναφέρει μέση πυκνότητα 0,87 gr/cm3 https://www.wood-database.com/wenge/. Άβυσσος η ψυχή του βένγκε...

[Stergios_lutherie]

Βάλτε καφέ ή έστω τσάι του βουνού, ακολουθεί σεντόνι...

Καβαλάρηδες, ο ήχος και τα ρέστα από το σετάπ

Μετά από σχεδόν τρεις βδομάδες με tο όργανο σε τάση διαπιστώνω με χαρά ότι το μάνικο ήρθε και παραμένει απολύτως ευθύ. Μια καλή ένδειξη ότι η κατάσταση είναι υπό έλεγχο.
Όπως πολλοί  θα μαντεύετε βέβαια αυτό επηρεάζει και τον ήχο. Βγαίνει με κάπως τασταριστή χροιά -ιδιαίτερα όταν το όργανο φοράει χαμηλό καβαλάρη- διότι δεν έχει ρελιέφ. Δε θα έλεγα ότι με προβληματίζει ένας τέτοιος ήχος καθώς η χροιά αυτή είναι ομογενής και διατηρείται σταθερή σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ταστιέρας και τείνει να εξαφανιστεί όσο αυξάνεται το ύψος του καβαλάρη. Είναι ένας ήχος με «άρωμα φλαμένκο» που έχω ακούσει συχνά από μπουζούκια και τείνω να τον αποδεχτώ σαν αναπόσπαστη ιδιότητα τού ήχου όσο χαμηλώνει ο καβαλάρης. Συγχρόνως σκέφτομαι ότι η μέχρι τώρα εμπειρία μου λέει ότι σε βάθος μηνών το μάνικο μπορεί να “σκεβρώσει” ακόμη λιγάκι και η τασταριστή χροιά να εξαφανιστεί εντελώς. Ίδωμεν...

 Πάντως η άποψη που είχα αρχικά για την αναγκαιότητα του ρελιέφ στο μπουζούκι αρχίζει ν’ αραιώνει και καταλήγω να αναθεωρήσω τη χρησιμότητά του.

…..............................................

Η έμμονή μου όμως όλες αυτές τις μέρες είχε σαν πυρήνα την εξερεύνηση του καβαλάρη, κάτι που οδήγησε σε εκτεταμένη αμετροέπεια!
Συνέβη να μου βρίσκεται ένας υπερβολικά χαμηλός και ένας μάλλον ψηλός καβαλάρης από προηγούμενες κατασκευές. Και κατασκευάστηκαν στην συνέχεια άλλοι 8 με το νορμάλ μήκος  πού χρησιμοποιώ (15,5 εκατοστά) ώστε να καλυφθούν τα ενδιάμεσα ύψη για τις δοκιμές, καθώς και άλλοι 3 με μεγαλύτερο μήκος έτσι για την τάξη. Άλλα 5 κομμάτια που κατασκευάστηκαν παρέμειναν ημιτελή σε εφεδρεία για την περίπτωση που θα χρειαζόταν ή για μελλοντική χρήση.

[Stergios_lutherie]

Πρώτα εξετάστηκε το ύψος χορδών (action).

Ο χαμηλότερος καβαλάρης που έβγαλε αποδεκτό ήχο (αλλά με μέτρια πένα και μαλακό παίξιμο) έχει ύψος 11,3 χιλιοστά και action (στο 12ο τάστο) 0,95 χιλιοστά! Ένα πραγματικό “κουνούπι” κατά τα λεγόμενα του Μάνου.

Στο άλλο άκρο, (παριστάνοντας ότι είμαι ο Γιώργος π 😊) προσδιόρισα ότι ο χαμηλότερος από τους ψηλούς καβαλάρηδες που ανέχτηκε το πιο εμφατικό παίξιμό μου  με σκληρή πένα -χωρίς απώλειες στον ήχο- έχει ύψος 12,65 χιλιοστά και action 1,63 χιλιοστά.

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει στοιχεία και παρατηρήσεις για οκτώ τελικά καβαλάρηδες με διαφορετικά ύψη όπως αυτά μετρήθηκαν (αλλά και επιβεβαιώθηκαν ή διορθώθηκαν εκ των υστέρων, μέσα στον πίνακα εξηγείται το πώς). Δυσκολεύτηκα να πιστέψω τις πολύ χαμηλές τιμές του action αλλά μετά από επανειλημμένες μετρήσεις και δοκιμές αναγκάστηκα να αποδεχτώ την ευχάριστη έκπληξη!

Διευκρινίζω ότι ο πίνακας αφορά το συγκεκριμένο όργανο, αποτελεί μόνο μια καταγραφή της πραγματικότητάς του και δεν συνιστά κατά κανένα τρόπο ένα κανόνα γραμμένο πάνω στην πέτρα.  Ελπίζω να χρησιμεύσει κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε όσους άλλους συναδέλφους ασχολούνται με μπουζούκια.

[Stergios_lutherie]

Λίγα ακόμα για τον ήχο

Μ’ αρέσει ο ήχος του 6ου. Μου φαίνεται «στρογγυλός». Το καπάκι ‘κλωτσάει’ πρόθυμα κάθε που γεννάει καινούργιες νότες (attack), το όργανο εμφανώς ανταποκρίνεται (σαν όλο, μαζί με το μάνικο) και οι δονήσεις του γίνονται αισθητές καθώς ακουμπάει στην κοιλιά μου, μια πολύ ευχάριστη αίσθηση που πιθανότατα σας είναι γνωστή. Η έντασή του είναι καλή -ακόμη και με μαλακό παίξιμο- και η ταυτότητά του μου φαίνεται “μπουζουκίσια”, αν κι αυτό το τελευταίο θέλει διασταύρωση και επιβεβαίωση από πιο αρμόδιες πηγές. Μικρό μπεμόλ αποτελεί για μένα η διάρκεια του ήχου (sustain) που είναι κάπως μεγαλύτερη απ’ όσο θα ήθελα, αλλά αυτό μάλλον πάει για την επόμενη κατασκευή...

…..............................................

Η μετάβαση από Λα σε Ρε και το καινούργιο σχήμα του καβαλάρη

Ένα διακριτό πρόβλημα στον ήχο -των δικών μου οργάνων τουλάχιστον- είναι η ποιότητα του ήχου της Λα χορδής, κάτι που με έχει απασχολήσει και στο παρελθόν: Ενώ η Ρε καντίνι βγάζει ένα ξεκάθαρο “ι”, η Λα βγάζει έναν ήχο που πλησιάζει περισσότερο προς το “ο”. Όταν λοιπόν η μελωδία περνάει από τη  Λα στη Ρε (transition) και το αντίστροφο, το προσεκτικό αυτί εντοπίζει αυτή την αλλαγή. Δεν είναι κάτι τρομερό αλλά αφήνει μια εκκρεμότητα στο άκουσμα που αποσπά την προσοχή.

Δοκίμασα για άλλη μια φορά να βάλω χοντρότερες χορδές στη Λα (.015 αντί .014) αλλά παρ’ όλο που η διαφορά από το “ι” στο “ο” μειώθηκε κάπως, το τελικό άκουσμα δεν είχε τελικά την ομοιογένεια που αναζητούσα.

Κάποια διαλείμματα για ανάγνωση στα διαδικτυακά σοκάκια, συμπτωματικά με οδήγησαν στο θέμα που τώρα τελευταία συναντάω ξανά και ξανά. Αυτή τη φορά ο Εrvin Somogyi στο άρθρο του “Some Reflections On My Guitar Work” εδώ https://esomogyi.com/some-reflections-on-my-guitar-work/ μας μεταφέρει ένα γνωμικό της Ισπανικής οργανοποιίας: oι καλύτερες κιθάρες είναι κατασκευασμένες “στο χείλος της καταστροφής” (the best guitars are built “on the cusp of disaster”). Στα δικά μου αυτιά τη δεδομένη στιγμή αυτό ερμηνεύτηκε ως: “βγάλε υλικό από τον καβαλάρη μέχρι να φοβηθείς ότι αρχίζει να γίνεται εύθραυστος”.

Και αυτό έκανα. Αφαίρεσα υλικό από τα σκέλη του καβαλάρη ώστε οι διαστάσεις του πλέον προς τα άκρα βαίνουν μειούμενες και καθ’ ύψος αλλά και κατά πλάτος. Και ...έπιασε! Δηλαδή το ηχόχρωμα της Λα (στα δικά μου αυτιά) πλησίασε αυτό της Ρε σε βαθμό που ενοχλεί λιγότερο. Και το σχήμα του πλέον μου φαίνεται πιο κομψό. Παρακάτω φαίνεται το καινούργιο σχήμα σε σύγκριση με το παλιό.

Οι καβαλάρηδες με μεγαλύτερο μήκος που δοκίμασα δεν ικανοποίησαν.

[Stergios_lutherie]

Απ’ όλο αυτό το τσίρκο δε θα μπορούσε να λείπει και μια ιδέα που γυρόφερνε από πάνω εδώ και πολύ καιρό ψάχνοντας την κατάλληλη ευκαιρία, σαν το καρτάλι: Η δοκιμή του δισκελή καβαλάρη. Δηλαδή ενός καβαλάρη που αφαιρέθηκε υλικό από κάτω στο κεντρικό κομμάτι του με αποτέλεσμα να πατάνε στο καπάκι μόνο τα δύο σκέλη του.

- Λοιπόν δεν ενθουσιάστηκα. Ο ήχος μάλλον μπασάρισε. Όπως αντιλήφθηκα, δεν ενισχύθηκαν ακριβώς τα μπάσα αλλά μάλλον ξυρίστηκαν κάποια πρίμα και ο ήχος κάπως αλλοιώθηκε. Στα δικά μου αυτιά δεν ήταν και πολύ ελκυστικός.

[Stergios_lutherie]

Το ‘χω ξαναπεί. Από το 2ο όργανο ήδη, η επιφάνεια επαφής των καβαλάρηδων έχει μια καμπυλότητα μεγαλύτερη από αυτή του καπακιού. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όταν οι πίεση των χορδών αναγκάσει το κεντρικό του μέρος να χαμηλώσει και να έλθει σ’ επαφή με το καπάκι εξασφαλίζεται καλύτερη επαφή των σκελών του καβαλάρη καθώς αυτά πιέζονται και λυγίζουν ελαφρά. Λένε ότι όσο καλύτερη επαφή τόσο καλύτερος ήχος.

Επιπλέον, κατ’ αυτό τον τρόπο ο καβαλάρης μένει σταθερός σαν Βούδας και δεν μετακινείται με τυχόν παροξυσμούς του ερμηνευτή 😊

[Stergios_lutherie]

Τα αυλάκια για τις χορδές στα κόκκαλα των καβαλάρηδων έγιναν σύμφωνα με την παρακαταθήκη του Paul Hostetter: http://www.lutherie.net/nuts.html

Ο καθ’ όλα αξιοσημείωτος οργανοποιός και ξακουστός επισκευαστής μάς άφησε πέρυσι τέτοιο καιρό. Φαντάζομαι ότι ο σεβαστός δάσκαλος όλο και κάποια άρπα θα μαστορεύει εκεί Πάνω… Ήταν κι αυτός μέλος ενός φόρουμ σαν το δικό μας https://www.mandolincafe.com/forum/threads/143665-Luthier-Paul-Hostetter-has-passed-away

Έπονται σχόλια για τα ξύλα των καβαλάρηδων αλλά πάνε γι’ αργότερα…

[songless_bird]

Είμαι περίεργος τι ήχο θα έβγαζε ένα μπουζούκι με γέφυρα κιθάρας χωρίς δηλαδή χορδοστατη . Εκεί βέβαια δεν έχεις την επιλογή για δοκιμές . Κόλλημα και τέλος . Θα ήταν κάτι σαν λαούτο;

[Stergios_lutherie]

Καλή ερώτηση!
Αλλά για ν' αντέξει το καπάκι την κολημμένη γέφυρα (που το ταλαιπωρεί εντελώς διαφορετικά) φαντάζομαι θάπρεπε ν' αλλάξει ριζικά και το καμάρωμα, κάτι σαν X-bracing για παράδειγμα. Αυτό κι άν θα ήταν το μπουζούκι του κιθαρίστα! Μη μου βάζεις ιδέες τώρα...

[Ιωσήφ Τορρένς]

Τα αυλάκια για τις χορδές στα κόκκαλα των καβαλάρηδων έγιναν σύμφωνα με την παρακαταθήκη του Paul Hostetter: http://www.lutherie.net/nuts.html

............

Θερμότατα συγχαρητήρια φίλε μου για αυτήν την τόσο πλήρη , αναλυτική και ειλικρινή παρουσίαση - περιγραφή !

Πώς τα καταφέρνεις να βλέπεις τόσο καλά και να εφαρμόζεις στην πράξη την παρακαταθήκη του Paul Hostetter ?

Μήπως "φοράς" στο πρόσωπο εκείνη τη μάσκα με τα led φωτάκια και τους μεγεθυντικούς φακούς ?

 

[sakkalis]

Καλημέρα Στέργιο και υπόλοιπη παρέα.


Πραγματικά θαυμάζω πόσο πολύ μελετημένα προχωράς. Όχι μόνο δουλεύεις τη θεωρία αλλά και στην πράξη το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό.
Συνεχίζω να παρακολουθώ και περιμένω να μου δωθεί η ευκαιρία να πιάσω και στα χέρια μου αυτό το μπουζούκι.

[Μάνος Τουρπάλης]

Στέργιο, καταρχάς συγχαρητήρια όχι μόνο για τη δουλειά και την μεθοδικότητα αλλά και για την διάθεση να μοιραστείς όλον αυτόν τον όγκο πληροφοριών (με άμεση μάλιστα συνάρτηση θεωρίας / τεκμηρίωσης / εμπειρίας).

Επί του θέματος: για το action, για μένα όπως έγραψα το πραγματικό τεστ γίνεται στον φυσικό χώρο του μπουζουκιού που είναι η ταβέρνα. Οπότε... κανόνισε να πάμε για πραγματικό τεστ 

Για τον καβαλάρη: επειδή κι εγώ ψάχνομαι στα δυο τελευταία όργανα με το καπάκι, κατάλαβα ότι αν δεν ακολουθήσεις την πεπατημένη (κι εσύ σίγουρα δεν την ακολουθείς) πιθανότατα ανατρέπονται πάρα πολλά "στάνταρ" στον καβαλάρη. Στο προηγούμενο μπουζούκι έφτιαξα έξι μέχρι να τον πετύχω, σ΄αυτό που φτιάχνω τώρα είμαι στον πέμπτο και συνεχίζω (εσύ βέβαια έκανες ολόκληρη ... ίλη ιππικού). Και στα δύο αυτά μπουζούκια "έπαιξα" με τον θόλο που σχηματίζουν οι καμπύλες (εγκάρσιες και κατά μήκος) του καπακιού, τα ύψη και τις τάσεις πάνω στο καπάκι (break angle) κτλ.
Κατάλαβα ότι ο καβαλάρης είναι πάααααααρα πολύ σημαντικό θέμα και ότι η συνολική "τάση" ή "κούρδισμα" (ή όπως αλλιώς θέλουμε να το πούμε) του καπακιού που προκύπτει όχι μόνο από τον σχεδιασμό αλλά και από το ίδιο το υλικό, το πάχος, το στερεό (θόλος), γωνίες χορδών κτλ. μπορεί εύκολα να ανατρέψει "δεδομένα" (μήκος, πάχος, σχήμα των "φτερών" και το πως αυτά πατάνε στο καπάκι και για πόσο μήκος κτλ.) που δεν με απασχόλησαν σε άλλα καπάκια με πιο "συμβατικό" σχεδιασμό.
Το ψάξιμο μπορεί να συνεχιστεό τόσο που δεν ξέρω τελικά αν αξίζει τον κόπο - αν κι αυτό που φτιάχνω τώρα είναι πιθανότατα το καλύτερο που έφτιαξα μέχρι στιγμής. Εν πάση περιπτώσει - και χωρίς να θέλω να βάλω μπελάδες στο κεφάλι σου - από αυτήν την μικρή εμπειρία, στη θέση σου θα δοκίμαζα ακόμα (αφού το άρχισες)
- λεπτότερο καβαλάρη (σε ξύλα διαφορετικής πυκνότητας / βάρους)
- διαστάσεις κόκκαλου (μήκος, ύψος)
- μείωση διατομής προς τα πάνω (δεν έχω καταλάβει αν είναι σαν πυραμίδα ή με ίσιες παράλληλες πλευρές)

και δεν μπορώ να μην σχολιάσω αυτό

.... αποτελεί μόνο μια καταγραφή της πραγματικότητάς του και δεν συνιστά κατά κανένα τρόπο ένα κανόνα γραμμένο πάνω στην πέτρα. 

που μου θύμισε ένα μικρό ανέκδοτο:

"τεχνικά, ο πρώτος άνθρωπος που εκανε επιτυχώς download από το cloud σε tablet ήταν ... ο Μωϋσής"

[Stergios_lutherie]

Παιδιά σας ευχαριστώ όλους για τη γενναιόδωρη ενθάρρυνσή σας!
….....................................

•   Ιωσήφ, για όλες σχεδόν τις λεπτοδουλειές χρησιμοποιώ πλέον (πάνω απ’ τα γυαλιά μου) γυαλιά προχωρημένης πρεσβυωπίας με 4 βαθμούς. Πωλούνται και στα φαρμακεία, δεν ξέρω πόσο θα σε δυσκολέψει να βρεις ένα ζευγάρι 😊. Για τον έλεγχο του αποτελέσματος μετά τη δουλειά χρησιμοποιώ αν χρειαστεί μεγεθυντικό φακό, αυτόν που τον κρατάς στο χέρι.
Το “καπέλο” με τους φακούς και το LED το δοκίμασα μα δε με βόλεψε.

...περιμένω να μου δωθεί η ευκαιρία να πιάσω και στα χέρια μου αυτό το μπουζούκι.

•   Δημήτρη, μήπως ήρθε η ώρα ν’ αρχίσει η προετοιμασία της επόμενης έκθεσης; 

•   Μάνο,

...το action, για μένα όπως έγραψα το πραγματικό τεστ γίνεται στον φυσικό χώρο του μπουζουκιού που είναι η ταβέρνα. Οπότε... κανόνισε να πάμε για πραγματικό τεστ 

Θα κατέβω Θεσσαλονίκη για το Πάσχα το πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη, μαζί με το όργανο. Το τεστ-ντράιβ μετά μεζέδων και άλλων εορτασμών προτείνω να μπει στην ατζέντα και να ψάξει οριστική ημερομηνία και άλλους συνδαιτημόνες. Συμφωνούμε;

...θα δοκίμαζα ακόμα (αφού το άρχισες)
- λεπτότερο καβαλάρη (σε ξύλα διαφορετικής πυκνότητας / βάρους)

Διαβάζεις τη σκέψη μου! Μ’ αυτό ασχολούμαι αυτές τις μέρες. Θα επανέλθω με συμπεράσματα...

...break angle...

Ο παράγοντας (που τον έμαθα από σένα) και καθορίζει τελικά με πόση δύναμη πατάει ο καβαλάρης το καπάκι, που επηρεάζει και την ένταση αλλά και το ηχόχρωμα (όπως διαπίστωσα στο 5ο). Θεμελιώδες μέγεθος! Όμως ακόμα εκκρεμεί η μελέτη του όπως φαίνεται στη στήλη του πίνακα πιο πάνω που παραμένει άδεια. Έχω παραγγείλει και περιμένω να έρθει ένα μαραφέτι που μετράει ψηφιακά τις γωνίες. Αν αργήσει θα βουτήξω στην τριγωνομετρία κι ό,τι ήθελε προκύψει...

- μείωση διατομής προς τα πάνω (δεν έχω καταλάβει αν είναι σαν πυραμίδα ή με ίσιες παράλληλες πλευρές)

Πράγματι η διατομή των καβαλάρηδων που χρησιμοποιώ μειώνεται προς τα πάνω. Φαρδύτερη βάση - στενότερη κορυφή.

[Μάνος Τουρπάλης]

...Θα κατέβω Θεσσαλονίκη για το Πάσχα το πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη, μαζί με το όργανο. Το τεστ-ντράιβ μετά μεζέδων και άλλων εορτασμών προτείνω να μπει στην ατζέντα και να ψάξει οριστική ημερομηνία και άλλους συνδαιτημόνες. Συμφωνούμε;

  εννοείται, χρωστάμε ακόμα στον letasos από πέρισυ, με τον ΚαΠα θα ξεκινήσουμε διαπραγματεύσεις