Καλημέρα αγαπητοί φίλοι !
Τον Απρίλιο του 2011 ο διακεκριμένος οργανοποιός (και συμφορουμίτης ) Βασίλης Βασιλειάδης είχε ασχοληθεί και μας είχε προσφέρει τη δική του προσέγγιση στο θέμα.
Κατά τη γνώμη μου είναι από τα καλύτερα κείμενα του είδους
Επειδή το συγκεκριμένο δεν ανοίγει πια εδώ που ήταν
http://www.luthier.gr/index.php?topic=20.15 και επειδή για καλή μου τύχη το είχα φυλαγμένο στις "Ληψεις" στον υπολογιστή έκανα μια προσπάθεια να το
επαναφέρω μαζί με τα σχέδια ( σαν φωτο ) για κάθε ενδιαφέρομενο φίλο .
ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΛΟΥΠΙΟΥ ΓΙΑ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ.
Είναι μια προσαρμογή που έκανα από το βιβλίο manual of guitar technology του Franz Jahnel όπου εκεί περιγράφει τον σχεδιασμό του σκάφους των οργάνων της οικογένειας των Ναπολιτάνικων μαντολίνων και των λαούτων. Χρησιμοποιεί αναλογίες που προκύπτουν από την φυσική αρμονική κλίμακα. Επειδή όταν παίζεται ένα όργανο, μέσα στο σκάφος του δημιουργούνται στάσιμα κύματα σε όλες τις διαστάσεις του, θεωρώ λογικό αυτά να είναι αρμονικά μεταξύ τους. Μέτρησα και κατέγραψα πολλά μπουζούκια (ότι έπεφτε στα χέρια μου) και τα περισσότερα συμφωνούν ή είναι πολύ κοντά στην περιγραφή αυτή. Έτσι έχουμε:
Το συνολικό μήκος του σκάφους το διαιρούμε σε τρία τμήματα. στο 1/3 είναι το κέντρο της τρύπας του ήχου και στα 2/3 είναι το max πλάτος και max βάθος του ηχείου αλλά και η θέση της γέφυρας.
Για οκτάχορδο το μήκος του σκάφους είναι 38,4 cm το max πλάτος του ηχείου είναι τα 3/4 (Καθαρή Τέταρτη) του μήκους. Το max βάθος είναι τα 3/5(Μεγαλη Εκτη) του πλάτους που είναι ίδιο με 3/4 χ 3/5 του μήκους.
Για εξάχορδο το μήκος του σκάφους είναι 36,05 cm το max πλάτος είναι 2/3, ή 5/8 ή και 3/5 του μήκους και το βάθος 3/4χ3/5 του μήκους.
Έτσι αν το μήκος του σκάφους οκτάχορδου είναι 38,4 cm, το πλάτος θα είναι 38,4χ 3/4=28,8 cm και το βάθος του ηχείου 28,8 χ 3/5= 17,3 cm.
Το ελεύθερο ταλαντευόμενο μήκος του καπακιού προκύπτει αν από το συνολικό μήκος αφαιρέσουμε το μήκος (πάχος) του πίσω και του μπροστινού τάκου.
επειδή το σημείο του καπακιού όπου η γέφυρα ακουμπά σε αυτό πάλλεται με μεγαλύτερο πλάτος, δεν πρέπει αυτό να αντιστοιχεί σε κόμβο ταλάντωσης του καπακιού διότι έτσι καταργείται ο αντίστοιχος αρμονικός. Αν κάνουμε το μήκος(πάχος) του πίσω τάκου 1,3 cm και του μπροστινού 5,6 cm τότε το μήκος του καπακιού που ταλαντώνεται είναι 38,4-1,3-5,6=31,5cm. το μήκος αυτό η γέφυρα το διαιρεί σε δύο τμήματα 11,5 και 20 cm. Επειδή 20/31,5= 0,63 βλέπουμε ότι το σημείο αυτό είναι περίπου ανάμεσα στο 5/8(Μικρη Έκτη) και 2/3(Πέμπτη) που είναι κόμβοι ταλάντωσης.
Πώς θα το σχεδιάσουμε:
===================
Για το περίγραμμα του καπακιού πάνω σε μία ευθεία ορίζουμε το μήκος του καπακιού δηλ. ΑΔ= 38,4 cm. Αυτό το διαιρούμε δια τρία και έχουμε: ΑΒ=ΒΓ=ΓΔ=12,8 cm.Στο σημείο Γ θα είναι το κέντρο της τρύπας και στο Β η θέση της γέφυρας αλλα και το max πλάτος και βάθος του
σκάφους. Στο σημείο Β σχεδιάζουμε την κάθετο ΕΘ. Το τμήμα ΒΕ είναι το μισό του πλάτους του σκάφους δηλ. 14,4 cm. Η καμπύλη ΑΕ που είναι το μισό του ημικυκλίου του καπακιού προκύπτει από την θεωρία των ευθυογενών καμπυλών της γεωμετρίας. Στο σημείο Α σχηματίζουμε την κάθετο ΑΖ=ΒΕ= 14,4 cm και την ΖΕ=12,8 cm παράλληλη προς την ΑΒ. Διαιρούμε και τα δύο αυτά τμήματα (ΑΖ ΚΑΙ ΖΕ) με τον ίδιο αριθμό πχ 20 και αριθμούμε τα τμήματα που προκύπτουν 1,2,3,…….20 αρχίζοντας από το Α προς το Ζ και από το Ζ προς το Ε. Τώρα ενώνουμε το 1 της ΑΖ με το 1 της ΖΕ, το 2 με το 2 ……….το 19 με το 19. Τα σημεία που διασταυρώνονται οι ευθείες αυτές μας δίνουν την καμπύλη ΑΕ που όπως είπαμε είναι το μισό του ημικυκλίου του καπακιού.
Στο σημείο Δ σχηματίζουμε την κάθετο ΔΔ2 που είναι ίση με το μισό του πλάτους της ταστιέρας στο σημείο αυτό. Σχηματίζουμε την ευθεία ΕΔ2. Σχηματίζουμε και την μεσοκάθετο της ΕΔ2 η οποία τέμνει την ΕΘ σε ένα
σημείο Χ.
Με κέντρο το Χ και και ακτίνα το ΧΕ σχηματίζουμε την καμπύλη ΕΚ1Δ2. Έτσι το σχήμα που ορίζουν τα σημεία
Α Δ Δ2 Κ1 Ε Α είναι το μισό του περιγράμματος του καπακιού μας (του σκάφους).
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σχεδιάζουμε και το περίγραμμα που μας δίνει την τομή του σκάφους κατά τον κατά μήκος άξονα. (διαμήκη τομή)
Οι ευθείες ΒΘ και ΑΗ είναι ίσες με το βάθος του σκάφους δηλ. 17,3 cm. To σχήμα Α Δ Δ1 Κ2 Θ Α είναι το ζητούμενο. Το ΚΔ είναι το μήκος του μπροστινού τάκου=5,6 cm και το σχήμα Κ Δ Δ1Κ2 Κ είναι η κατά τον οριζόντιο άξονα τομή του μπροστινού τάκου.
Ένα τμήμα ΑΜ της καμπύλης ΑΘ το κάνουμε ευθύ για να μας διευκολύνει να κολλήσουμε την κολάντζα. Το ΑΜ είναι ίσο με το ύψος της κολάντζας. Αυτός είναι ο τρόπος που εγώ σχεδίασα τα καλούπια μου.
Είναι πολύ εργονομικό το καλούπι εάν το κάνουμε συμπαγές γιατί σε ένα τέτοιο πολύ πιο εύκολα θα κολλήσουμε τις ντούγες, την κολάντζα και τα πλαϊνά.
Τα σχέδια που υπολογίσαμε προηγουμένως τα κάνουμε πάνω σε ένα χαρτόνι ή λεπτό κόντρα πλακέ με τις πραγματικές τους διαστάσεις δηλ. ολοκληρωμένη την βάση του καλουπιού και την κορυφογραμμή του. Έτσι σε κάθε σημείο του μήκους του έχουμε και το πλάτος της βάσης αλλά και το ύψος του. Επομένως σε οποιοδήποτε σημείο του μήκους του μπορούμε να σχεδιάσουμε την κάθετο τομή του. Πχ στο σημείο του max ύψους του το οποίο είναι ΒΕ=17,3 cm, το πλάτος του είναι ΖΗ=28,8 cm.
[ Invalid Attachment ]
Το μισό του πλάτους δηλαδή η ΖΒ είναι 14,4 cm. Όπως και πιο πάνω σχηματίζουμε την ευθυογενή καμπύλη ΖΕ η οποία είναι το μισό του περιγράμματος της κάθετης τομής στο σημείο Β. Το μήκος αυτής της καμπύλης το διαιρούμε με έναν αριθμό και το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι το πλάτος της ντούγας. Πχ εάν το μήκος της ΕΖ είναι 25 cm και αυτό το διαιρέσουμε δια του 12,5 τότε το πλάτος της ντουγας θα είναι 2 cm(μαζί με το φιλέτο που μπαίνει ανάμεσα στις ντούγες).Ο αριθμός που διαιρούμε είναι πάντα χ +0,5 διότι το 0,5 είναι το μισό της ντουγομάνας. (το άλλο μισό θα είναι στην άλλη πλευρά του περιγράμματος ΕΗ). Μέχρι το σημείο Π θα χρησιμοποιήσουμε 7,5 ή 8,5 ντουγες και το υπόλοιπο τμήμα ΠΖ που αντιστοιχεί σε 5,5 ή 4,5 ντούγες θα το κάνουμε επίπεδο.
Σημαδεύουμε το σημείο Ρ ώστε ΕΡ να είναι το μισό του πλάτους της ντούγας δηλ.1 cm και τα σημεία ΡΣ, ΣΤ κ.τ.λ που είναι τα πλάτη από τις ντούγες μέχρι το σημείο Π.
Έτσι έχουμε το μισό της κάθετης τομής το οποίο αντιγράφουμε και στην άλλη πλευρά.
Το σκάφος θα το συναρμολογήσουμε με σανίδια πάνω στα οποία θα σχεδιάσουμε την κάθετο τομή του σε διάφορα σημεία του μήκους του. Για συμπαγές καλούπι θα χρειαστούμε τόσα σανίδια όσα ανάλογα με το πάχος τους χωράνε από το σημείο Α μέχρι το Κ που είναι ο μπροστινός τάκος. Το κάθε σανίδι θα το κόψουμε πριν το μοντάρισμα αφού πρώτα πάνω του σχεδιάσουμε την καμπύλη του περιγράμματος που αντιστοιχεί στο σημείο που βρίσκεται αυτό. Επίσης θα κόψουμε και το εσωτερικό τους αφήνοντας ένα πλάτος 4~5 cm από την εξωτερική γραμμή για να δημιουργηθεί έτσι ένας εσωτερικός θόλος ο οποίος θα μας βοηθήσει αργότερα όταν θα κολλάμε τις φέτες, τα πλαινά και την κολάντζα. Δεν θα κόψουμε εσωτερικά μόνο τα δύο ακριανά σανίδια. Όλα τα περιγράμματα θα τα διαιρέσουμε με τον ίδιο αριθμό που διαιρέσαμε το κεντρικό και θα σημαδέψουμε πάνω τους τα πλάτη από τις ντούγες που αντιστοιχούν σε αυτά. Έτσι αυτόματα θα έχουμε και τα περιγράμματα από τις ντούγες καθώς και τα σημεία στα οποία αυτές συγκλίνουν. Όταν συναρμολογήσουμε όλα τα σανίδια το ένα δίπλα στο άλλο, με μία ράσπα θα φάμε όλες τις κορυφές που προεξέχουν. Με γυαλόχαρτα θα λειάνουμε όλη την επιφάνεια και καλά θα είναι να το περάσουμε και βερνίκι. Για τον πίσω τάκο δεν θα δημιουργήσουμε θέση γιατί αυτόν θα τον κολλήσουμε στο κέλυφος αφού αυτό βγει από το καλούπι.
Το ξύλο των σανιδιών πρέπει να είναι ελαφρύ και μαλακό για να μπαινοβγαίνουν εύκολα τα καρφάκια που θα χρησιμοποιήσουμε κατά την συναρμολόγηση των φετών. Πλάτανος, φλαμούρι, ιτιά είναι ιδανικά και τα βρίσκει κανείς εύκολα. Εναλλακτικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και πλακάζ.
Βασίλης Βασιλειαδης.
