Πρώτο όργανο: Το μπουζούκι του κιθαρίστα

[Νικηφορος]

Φιλε Λαμπρο ...με προλαβες.
Νομιζω ειναι χαρακτηριστικο των ανησυχων ανθρωπων να δοκιμαζουν, γιατι αν δεν το κανουν θα σκασουν. Και καπως ετσι ερχεται η προοδος. Εμεις ολοι θα επρεπε να ειμαστε χαρουμενοι που καποιος αλλος δοκιμασε κατι νεο και μπορει να μας μεταφερει την εμπειρια του, χωρις κανενα ρισκο για εμας, αφου το ρισκο το πηρε αυτος.
Ο φιλος Στεργιος, αν ειχε ακολουθησει την περπατημενη θα ειχε πιο σιγουρα αποτελεσματα, δεδομενου και του απιστευτου χεριου του, αλλα θα ειχε μεινει με την απορια που θα τον ετρωγε: Πως θα ηταν αραγε αν το ειχα κανει ετσι.
Ενα χρονο πριν οταν εφτιαχνα το πρωτο μου μπουζουκι, ηθελα να δοκιμασω πως θα συμπεριφεροταν ενα μανικι οπλισμενο με υαλονηματα. Για να το κανω αυτο εφτιαξα ενα μανικι απο πιτς παιν χωρις κοντρες και πολλοι επεσαν να με φανε. Αν ομως ειχα δοκιμασει τα υαλονηματα σε μανικι με κοντρες κανονικες, δεν θα ειχα καταλαβει ποτε αν τελικα κρατησε λογω των σωστων ξυλων ή των υαλονηματων.   Ενα χρονο μετα , που το μανικι στεκεται βραχος, μπορω με βεβαιοτητα να πω οτι τα υαλονηματα δουλευουν και τα προτεινω, ως πολυ φτηνοτερη εναλλακτικη των ανθρακονηματων.
Ο τολμων , δεν νικα παντα, τελικα, αλλα οταν νικησει, η ικανοποιηση ειναι διπλη.
Φιλε Στεργιο συγγνωμη για το σεντονι στο νημα σου, αλλα σε νιωθω και ηθελα να το πω.

[songless_bird]

Να σε συγχαρω και εγω για την προσεγμένη δουλεια. Αριστος. Και τις κριτικες μην τις παιρνεις κακοπροαιρετα. Εγω μαζι σου στις δοκιμες και τα πειραματα. Τελειωσα την πρωτη μου κιθαρα. Προσπαθησα να κανω οτι εβλεπα σε αλλες κιθαρες και να τα βαλω ολα μαζι επανω. Ανεβασμενη ταστιερα , kasha καμαρωμα, splice joint . Ενταξει δεν την λες super duper κιθαρα. Αλλα για πρωτη μου επαφη με το αθλημα εμαθα πολλα, απο τα λαθη μου και τις επιτυχιες μου. Και μπορω να πω οτι μετανιωνω που δεν την φορτωσα και αλλες "καινοτομιες" και θα πρεπει να παρω το ρισκο σε επομενες κατασκευες. Η επομενη κατασκευη στην χειροτερη να σου βγει λιγο καλυτερη απο αυτη. Χειροτερο αποτελεσμα δεν περιμενω.

[Stergios_lutherie]

Νίκο, Κώστα, Γιάννη, Λάμπρο, Νικηφόρε και songless_bird: είναι για μένα συγκινητικά τα σχόλιά σας –κάποια από αυτά με όλη την ευνοϊκή υπερβολή τους που αδυνατώ να διαχειριστώ!-  έχω κατακοκκινίσει.

Απ' ότι καταλαβαίνω είναι ώρα για μια ανάσα και λίγη κουβεντούλα εν όψει της εξέλιξης του setup.

Λίγα ακόμα για την προϊστορία αυτής της κατασκευής θα διαφώτιζαν περισσότερο τα πράγματα και θα εξομάλυναν ελπίζω τις όποιες ενστάσεις επιμένουν.

Κάποια χρόνια πριν, παίζοντας με την επιδιόρθωση του μηχανισμού ενός ρολογιού που κάθε ώρα χτυπούσε με τα σφυράκια του μια απλή μελωδία (ντιν-ντον-νταν-ντιν), γεννήθηκε –έτσι σαν σκανταλιά- η ιδέα ενός μηχανισμού που αντί να παίζει το προκαθορισμένο του τραγουδάκι να παίζει αντ' αυτού κάτι μοναδικό και ανεπανάληπτο κάθε φορά που ενεργοποιείται! Το αποτέλεσμα ήταν ένα …ε …επινόημα, κάτι σαν μουσικό αυτόματο που πήρε το όνομα "Ταλαντόφωνο". Όχι ακριβώς πόνημα οργανοποιίας αλλά κάπως σχετικό. Μπορείτε να δείτε πώς λειτουργεί εδώ:
https://1drv.ms/f/s!AiG7P4LTKT7-ixqX6rPw-jrjOrYu
Παραθέτω και ένα περιληπτικό κειμενάκι που το συνόδεψε καθώς αυτό εκτέθηκε για κάποιες βδομάδες σε κάτι σαν έκθεση εδώ στις Βρυξέλλες –όχι και τόσο επίσημη και καθόλου διάσημη.
 [ Invalid Attachment ]

Με τη φλυαρία μου αυτή θέλω να πω ότι η εξερεύνηση της terra incognita του ήχου μού είναι κάπως οικεία και από κεκτημένη ταχύτητα και με παρόμοια κίνητρα αισθάνθηκα να έχω το "δικαίωμα" να κάνω το ίδιο και στην πραγματική οργανοποιία. Αντιλαμβάνομαι ότι ήρθα σ' αυτό το φόρουμ σαν νεοφώτιστος καθώς και ότι η "παραδοσιακή" μαθητεία της οργανοποιίας ήθελε τον μαθητευόμενο να είναι συχνά καρπαζοεισπράκτορας και αγγαρειοδόχος πριν τολμήσει να ψελλίσει για να πάρει σκαρπέλο. Η εποχή μας όμως, μεταξύ όλων των άλλων καινούργιων με τα οποία είμαστε αναγκασμένοι να ζήσουμε, ευνοεί πλέον την με ασύμμετρο τρόπο απόκτηση γνώσης και δεξιοτήτων, ανήκουστη στο παρελθόν, σχεδόν αιρετική. Αυτή φαίνεται να είναι η νέα πραγματικότητα που εξελίσσεται ερήμην μας. Παρ' όλο τον εύλογο πειρασμό φίλε Κώστα, πιστεύω και ελπίζω ότι στο τέλος της μέρας η φιλοπεριέργεια υπόσχεται περισσότερα από την κριτική.

Όταν λοιπόν -μετά από ικανό χρόνο μελέτης της οργανοποιίας online- ανακοίνωσα σε παλιό και καρδιακό μου φίλο ότι αποφάσισα να κατασκευάσω μπουζούκι, απάντησε αβίαστα ότι μου παραγγέλνει το πρώτο κομμάτι! Αυτό το πρώτο μπουζούκι λοιπόν είναι "παραγγελία" και μάλιστα πήρα σχεδόν εν λευκώ την άδεια για πειραματισμό. Η ιδέα της παρουσίασης στο φόρουμ ήρθε μετά. Ξέροντας ότι ο φίλος μου ο Γιώργος ο Πέτσας παίζει συχνά σε θορυβώδες ακροατήριο μαζί με άλλα όργανα συνήθως χωρίς ενίσχυση https://www.tripadvisor.com/Restaurant_Review-g12791797-d12723130-Reviews-Taverna_Petsas-Maries_Thasos_Northeast_Aegean_Islands.html#photos;aggregationId=101&albumid=101&filter=7&ff=293541032, το πρώτο μου μέλημα ήταν να δω αν μπορεί να μεγαλώσει ο ήχος του οργάνου ώστε αν γίνεται, να μπορεί το φιλαράκι μου να παίζει χωρίς να "σκάβει". Τα υπόλοιπα λίγο-πολύ τα ξέρετε…

Ομολογώ ότι τα συναισθήματα και η έξαψη αυτής της live κατασκευής/παρουσίασης είναι για μένα ανεπανάληπτα. Και πάλι σας ευχαριστώ όλους θερμά για τη συμμετοχή, το ενδιαφέρον τις συμβουλές και τα σχόλια που με κάνουν να νοιώθω σαν να γνώρισα μια καινούργια οικογένεια.

[Stergios_lutherie]

Η επιθεώρηση της Παρασκευής – 14η εβδομαδα

Το setup – κι άλλα λίγα

Παιδεύοντας το setup κατάλαβα ότι έχει έναν εχθρό: Τις απώλειες.
Όταν το όργανο έχει ολοκληρωθεί κατασκευαστικά, ο ιδανικός του ήχος και η ευκολία παιξίματός του είναι "κρυμμένα" κάπου εκεί, αλλά μόνο σαν προοπτική και όχι ακόμα σαν πραγματικότητα. Το στοίχημα είναι να γίνουν όλες οι σχετικές ρυθμίσεις κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αναδειχτούν όλες οι (όποιες) ηχητικές αρετές του οργάνου αλλά και να παίζεται όσο γίνεται εύκολα και άνετα. Οποιαδήποτε αστοχία στη διαδικασία αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση αυτών των αρετών. Ένα κακό σεταπ μπορεί να "θάψει" ένα καλό όργανο. Αντίθετα, ένα καλό σεταπ δεν πρόκειται ν' αλλάξει ένα όργανο και να το κάνει καλύτερο απ' ό,τι είναι, απλώς θα βελτιώσει ένα κακό σεταπ κάνοντας το όργανο ν' ακούγεται καλύτερα καθώς πλησιάζει τον ιδανικό του ήχο εξαλείφοντας τις απώλειες.
Αντιλαμβάνομαι λοιπόν ότι το πετυχημένο σεταπ περιλαμβάνει όλες εκείνες τις μικρές ποσοτικές ρυθμίσεις που καμιά τους  δεν έχει προφανή τιμή και όλες τους μπορούνε να βελτιωθούν με τη μεταβολή τους -όμως μόνο μέχρι ένα κρίσιμο σημείο, ένα όριο. Αν αυτή η μεταβολή περάσει το-σημείο-χωρίς-επιστροφή τότε είναι πια αργά, το κομμάτι (nut ή καβαλάρης για παράδειγμα) είναι πλέον άχρηστα και η διαδικασία πρέπει να επαναληφθεί απ' την αρχή. Και για να γίνουν τα πράγματα ακόμη πιο σύνθετα, η παράμετρος που μεταβάλλεται μπορεί να συμπαρασύρει και άλλες συγγενικές παραμέτρους.

Για παράδειγμα, το ύψος του καβαλάρη επηρεάζει το ύψος  τον χορδών στην ταστιέρα (action) που το θέλουμε όσο γίνεται χαμηλό για την ευκολία στο παίξιμο (playability). Χαμηλώνουμε λοιπόν τον καβαλάρη αλλά παρατηρούμε ότι όσο χαμηλώνουμε τόσο "αδειάζει" ο ήχος διότι η χορδή έχει όλο και λιγότερο χώρο για να πάλλεται αλλά και διότι μειώνεται η break angle και εν τέλει η συνιστώσα της δύναμης με την οποία πιέζει ο καβαλάρης το καπάκι, δηλαδή η ένταση του ήχου  – και δεν αναφέραμε ακόμα το relief που παρόλο που δεν μπορεί άλλο να μεταβληθεί σ' αυτή τη φάση, παίζει εν τούτοις θεμελιώδη ρόλο με την τιμή που δόθηκε άπαξ και καθορίζει έκτοτε με τη σειρά του το εύρος εντός του οποίου μπορεί να κινηθεί το ύψος του καβαλάρη και οι άλλες παράμετροι.

Εννοείται ότι όλα τα παραπάνω δε λένε τίποτα καινούργιο, απλώς είναι ένα αναμάσημα ήδη γνωστών αναλύσεων, σερβιρισμένων με έναν ακόμη τρόπο. Το στοίχημα είναι βέβαια η σωστή δοσολογία όλων των παραπάνω. Είναι μια δύσκολη για μένα πρόκληση την οποία δεν αισθάνομαι να έχω ακόμη κατακτήσει στο βαθμό που θα ήθελα…

[Stergios_lutherie]

Οι καβαλάρηδες

Οι δυο πολλά υποσχόμενοι καβαλάρηδες που είχαν κατασκευαστεί έπεσαν ηρωικώς υπέρ δοκιμών και ερευνών (σαν το Ιερό λόχο ένα πράγμα) αιωνία τους η μνήμη. Το κέρδος από αυτή την ευγενική θυσία τους ήταν η ακριβέστερη προσέγγιση του χαμηλότερου ορίου του ύψους καβαλάρη, κάτω από το οποίο όριο ο ήχος γίνεται απαράδεκτος.

Δυο καινούργιοι καβαλάρηδες κατασκευάστηκαν. Καινούργια λεπτομέρεια: Η παρειά του καβαλάρη προς το χορδοκράτη είναι πιο επιρρεπής στην ανατροπή από ότι η άλλη του πλευρά εξαιτίας της λοξής προς τα κάτω τάσης από τις χορδές που έρχονται από το χορδοκράτη. Παρατηρήστε λοιπόν ότι η "ανισόρροπη" παρειά του καβαλάρη αποζημιώνεται (για καλύτερη έδραση) με κλίση γωνίας πέντε καλών μοιρών, όση και η τάξη μεγέθους της break angle. Η άλλη παρειά παραμένει κατακόρυφη.

[Stergios_lutherie]

Nut

Έχει ήδη αναφερθεί νωρίτερα αλλά παρατίθεται ξανά επειδή το θέμα είναι πιστεύω σημαντικό -και κρύβει παγίδες. Ο Paul Hostetter εξετάζει τα αυλάκια για τις χορδές σε nut και καβαλάρη με τον πειστικότερο τρόπο που έχω μέχρι τώρα συναντήσει: "Nut slots ...with principles that apply, as appropriate, to bridge slots as well" http://www.lutherie.net/nuts.html

Η τέταρτή μου προσπάθεια για το nut ήταν πιο πετυχημένη από τις προηγούμενες. Έδωσε ύψος χορδής 0,4mm στο πρώτο τάστο που -μετά από όλες τις δοκιμές- κατέληξα να εκτιμώ σαν ιδανικό ύψος. Λίγο χαμηλότερα (0,3mm) αρχίζει να ταστάρει η ανοιχτή χορδή, λίγο ψηλότερα (0,5 mm και πάνω) αρχίζει να σκληραίνει το παίξιμο στα πρώτα τάστα μα χωρίς να παίρνουμε κάτι σε αντάλλαγμα.

Παρατηρήστε ότι βάζοντας το καποτάστο στο τρίτο διάστημα, εξακολουθεί να υπάρχει ένα ελάχιστο κενό μεταξύ πρώτου τάστου και χορδής. Για ενδεικτικούς λόγους επιβεβαίωσα ότι χωράει το λεπτότερο πάχος λάμας που διαθέτω (0,04mm) αλλά φαίνεται ότι το ελάχιστο αυτό κενό μπορεί να διαγνωστεί και με γυμνό μάτι, πατώντας ελαφρά τη χορδή και βλέποντας ότι έχει τελικά να διανύσει αυτό το ελάχιστο διάστημα πριν ακουμπήσει στο πρώτο τάστο.

[Stergios_lutherie]

Ένα πολύ ενθαρρυντικό νέο:
Εδώ και αρκετές μέρες κατέβασα ξανά τον χορδοκράτη στην αρχική του θέση και παρ' όλα αυτά το καπάκι έχει σταδιακά επανέλθει σχεδόν πλήρως και παραμένει κραταιό παρ' όλο που φοράει μονίμως  καβαλάρη όλο αυτό τον καιρό. Αν αποκλειστούν κατάρες, μάγια και δυσμενείς συναστρίες, τείνω να δεχτώ ότι το αρχικό βούλιαγμα προήλθε από τον ακατέργαστο καβαλάρη 15 χιλιοστών (πολύ ψηλό) που πρωτόβαλα για λίγες μέρες στο νωπό ακόμα όργανο.

[Stergios_lutherie]

Άγουρος ήχος

Ξέρω ότι περιμένετε ν' ακούσετε ήχο. Το όργανο δεν είναι έτοιμο ακόμα αλλά μπορείτε να πάρετε μια σύντομη ιδέα εδώ: https://1drv.ms/v/s!AiG7P4LTKT7-ga5EPvRug3B480MA-Q

[Γιώργος Χ.]

Μπράβο Στέργιο!! .....μ´ άρεσε και ο ήχος του , αλλα και το παίξιμο σου για κιθαρίστας !!
Αβούλιαχτο να ειναι , εύχομαι να το χαρείς!!

[Γιωργος π]

Ωραίο είναι Στέργιο, εμένα μια χαρά μου ακούγεται. Συγχαρητήρια..  τώρα θέλει τσίπουρο κατάσταση  κ θα το χαρείς ακόμα περισσότερο......

[Γιάννης Καραβασίλης]

Μπράβο Στέργιο για άλλη μια φορά...!!! Ακούγεται μπουζούκι πάντως και είναι όμορφο στα αυτιά τα δικά μου τουλάχιστον. Και το παίξιμο σου όμορφο Στέργιο αν και δεν ξέρω αν σαν κιθαρίστας παίζεις πολύ κοντά στον καβαλάρη , έτσι μου φάνηκε στο βίντεο . Για το σετάρισμα που λες πιστεύω ότι με τόσες  δοκιμές και προσπάθειες που κάνεις θα το πετύχεις σίγουρα. Σε κάποια σεμινάρια που είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω θυμάμαι τον κ. Φρονιμόπουλο να λέει τα ίδια ακριβώς που ανέφερες παραπάνω για τον καβαλάρη του οργάνου. Επειδή εσύ έχεις κάνει διαφορετική διάταξη καμαριών στο καπάκι σου ίσως χρειαστεί μεγαλύτερη ακόμη προσπάθεια μέχρι να τον βρεις. Εγώ θα έπαιζα και λίγο με το μήκος του καβαλάρη εκτός από ύψος και πλάτος , ακριβώς λόγω της διάταξης των καμαριών . Επίσης θα δοκίμαζα και διαφορετικό ξύλο για τον καβαλάρη να δω τις διαφορές στον ήχο. Αν θυμάμαι καλά είναι παλίσανδρος αυτός που έχεις βάλει. Καλή συνέχεια στη διαδρομή σου φίλε Στέργιο.

[ΖΑΡΚΑΔΑΣ ΚΩΣΤΑΣ]

Εξαιρετικοτατος ηχος τριχορδου κατα τη γνωμη μου.Κι ωραια μαγκιορα πενα.Μην ψαχνεσαι αλλο με λυσε δεσε κλπ.Εδω ειναι το αγιο δισκοποτηρο μπροστα σου.Μακαρι να μεινει σταθερο εκει που ειναι κι ολα τα αλλα γινονται.Ξεκινα το επομενο γρηγορα...............................
Και παλι μπραβο..................

[Λάμπρος Σταυρίδης]

Η επιθεώρηση της Παρασκευής – 14η εβδομαδα

Το setup – κι άλλα λίγα

Παιδεύοντας το setup κατάλαβα ότι έχει έναν εχθρό: Τις απώλειες.
Όταν το όργανο έχει ολοκληρωθεί κατασκευαστικά, ο ιδανικός του ήχος και η ευκολία παιξίματός του είναι "κρυμμένα" κάπου εκεί, αλλά μόνο σαν προοπτική και όχι ακόμα σαν πραγματικότητα. Το στοίχημα είναι να γίνουν όλες οι σχετικές ρυθμίσεις κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αναδειχτούν όλες οι (όποιες) ηχητικές αρετές του οργάνου αλλά και να παίζεται όσο γίνεται εύκολα και άνετα. Οποιαδήποτε αστοχία στη διαδικασία αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση αυτών των αρετών. Ένα κακό σεταπ μπορεί να "θάψει" ένα καλό όργανο. Αντίθετα, ένα καλό σεταπ δεν πρόκειται ν' αλλάξει ένα όργανο και να το κάνει καλύτερο απ' ό,τι είναι, απλώς θα βελτιώσει ένα κακό σεταπ κάνοντας το όργανο ν' ακούγεται καλύτερα καθώς πλησιάζει τον ιδανικό του ήχο εξαλείφοντας τις απώλειες.
Αντιλαμβάνομαι λοιπόν ότι το πετυχημένο σεταπ περιλαμβάνει όλες εκείνες τις μικρές ποσοτικές ρυθμίσεις που καμιά τους  δεν έχει προφανή τιμή και όλες τους μπορούνε να βελτιωθούν με τη μεταβολή τους -όμως μόνο μέχρι ένα κρίσιμο σημείο, ένα όριο. Αν αυτή η μεταβολή περάσει το-σημείο-χωρίς-επιστροφή τότε είναι πια αργά, το κομμάτι (nut ή καβαλάρης για παράδειγμα) είναι πλέον άχρηστα και η διαδικασία πρέπει να επαναληφθεί απ' την αρχή. Και για να γίνουν τα πράγματα ακόμη πιο σύνθετα, η παράμετρος που μεταβάλλεται μπορεί να συμπαρασύρει και άλλες συγγενικές παραμέτρους.

Για παράδειγμα, το ύψος του καβαλάρη επηρεάζει το ύψος  τον χορδών στην ταστιέρα (action) που το θέλουμε όσο γίνεται χαμηλό για την ευκολία στο παίξιμο (playability). Χαμηλώνουμε λοιπόν τον καβαλάρη αλλά παρατηρούμε ότι όσο χαμηλώνουμε τόσο "αδειάζει" ο ήχος διότι η χορδή έχει όλο και λιγότερο χώρο για να πάλλεται αλλά και διότι μειώνεται η break angle και εν τέλει η συνιστώσα της δύναμης με την οποία πιέζει ο καβαλάρης το καπάκι, δηλαδή η ένταση του ήχου  – και δεν αναφέραμε ακόμα το relief που παρόλο που δεν μπορεί άλλο να μεταβληθεί σ' αυτή τη φάση, παίζει εν τούτοις θεμελιώδη ρόλο με την τιμή που δόθηκε άπαξ και καθορίζει έκτοτε με τη σειρά του το εύρος εντός του οποίου μπορεί να κινηθεί το ύψος του καβαλάρη και οι άλλες παράμετροι.

Εννοείται ότι όλα τα παραπάνω δε λένε τίποτα καινούργιο, απλώς είναι ένα αναμάσημα ήδη γνωστών αναλύσεων, σερβιρισμένων με έναν ακόμη τρόπο. Το στοίχημα είναι βέβαια η σωστή δοσολογία όλων των παραπάνω. Είναι μια δύσκολη για μένα πρόκληση την οποία δεν αισθάνομαι να έχω ακόμη κατακτήσει στο βαθμό που θα ήθελα…

Σίγουρα εἶναι γνωστά ὅλ' αὐτά τά σοφά πράγματα , ἀλλά καί ἡ συγκέντρωση καί διατύπωση τοῦ κατασταλάγματος τῆς ἐμπειρίας , ὥστε νά νά μήν εἶναι συγκεχυμένη καί ἀκατάστατα νεφελώδης στό μυαλό μας , εἶναι πάρα πολύ σημαντικές .

Αὐτές οἱ σκέψεις τοῦ φίλου Στέργιου , νομίζω , πρέπει ν' ἀποτελέσουν γνώμονα καί ὁδηγό τοῦ καθενός , ὅταν πρόκειται να κάνη σέταπ στό ὄργανο πού κατασκευάζη .

[Λάμπρος Σταυρίδης]

Οι καβαλάρηδες

Οι δυο πολλά υποσχόμενοι καβαλάρηδες που είχαν κατασκευαστεί έπεσαν ηρωικώς υπέρ δοκιμών και ερευνών (σαν το Ιερό λόχο ένα πράγμα) αιωνία τους η μνήμη. Το κέρδος από αυτή την ευγενική θυσία τους ήταν η ακριβέστερη προσέγγιση του χαμηλότερου ορίου του ύψους καβαλάρη, κάτω από το οποίο όριο ο ήχος γίνεται απαράδεκτος.

Συμπέρασμα : Ἀντί γιά τόν κανονικό καβαλλάρη , πού τό πιθανώτερο εἶναι νά ἀχρηστευθῆ ,  κατασκευάζουμε ἕνα " ὁμοίωμα " αὐτοῦ , ἴσως καί χωρίς κόκκαλο , ἀπό ἄχρηστο ξύλο , μόνο γιά τήν δοκιμή τῶν διαστάσεών του .

[Ιωσήφ Τορρένς]

       

 [ Invalid Attachment ]